Interview met een mensensmokkelaar

De Syrische mensensmokkelaar Maradona vindt dat zijn handel juist nobel is, omdat niemand anders vluchtelingen helpt. Een interview met een man die door iedereen als slecht wordt gezien.

ISTANBOEL, 26 september 2015 – Het is een jaar geleden dat we Maradona leerden kennen in Istanboel. We maakten een artikel over hem voor Vice News, waarin we deze mensensmokkelaar zijn verhaal liet doen. Zijn boodschap was vooral dat hij geen bruut is die aan het leed van vluchtelingen geld verdient, maar iemand die vanuit idealen werkt. Hij is zelf immers ook Syrische Koerd, en weet wat het betekent om te moeten vluchten.

Hij vergelijkt zichzelf met een dokter die goed werk doet om mensen te helpen, en daar toevallig een bovengemiddeld inkomen aan overhoudt. Geregeld gebeurt het dat vluchtelingen onderweg bij een grens gepakt worden, wat betekent dat Maradona geen geld krijgt. Dat terwijl hij wel alle mensen al heeft betaald die hen onderweg zouden helpen. Een groep vluchtelingen die opgepakt worden, kan hem daardoor tienduizenden euro’s kosten in plaats van opleveren.

Hoe word je mensensmokkelaar?

Maradona vertelde ons hoe hij in het vak terechtkwam: zijn neef moest, ver voor de oorlog, weg uit Syrië omdat hem een gevangenisstraf boven het hoofd hing. Hij zorgde ervoor dat de jongen illegaal de grens over ging. Later woonde Maradona in Kazachstan en hielp Kazachen illegaal naar China, waar zij graag wilden werken. Er was in die tijd, net na de ineenstorting van de Sovjet-Unie, geen werk te vinden in Kazachstan. Nadat de oorlog in Syrië uitbrak en Maradona zelf ineens zijn land uit moest vluchten, maakte hij gebruik van zijn kennis en contacten om vluchtelingen Europa in te helpen.

Mensensmokkelaar Thuis
Beeld: Eline van Nes

We ontmoeten Maradona deze zomer in de multiculturele wijk Aksaray in Istanboel, en een tweede keer bij hem thuis, waar we zittend op de grond een maaltijd eten van rijst, curry, stukken pizza en verschillende salades. Zijn haar zit anders, waardoor hij minder op de ex-voetballer Maradona lijkt waar hij zijn schuilnaam aan ontleent. Hij zegt dat de undercover politie achter hem aan zat en dat hij er daarom anders moest uitzien, maar het blijkt een grapje: een van de dingen die namelijk is veranderd, is het gemak waarmee zijn netwerk van smokkelaars de laatste tijd kan werken.

“Tegenwoordig is alles volledig open,” vertelt Maradona. “We hoeven niet meer geheimzinnig te doen, zoals eerder, omdat de Turkse overheid allang weet waarmee we bezig zijn. Ze laten ons met rust. Als er al agenten zijn waarmee we denken problemen te krijgen, dan kopen we ze af.”

Wat is er nog meer veranderd?

“Er zijn andere gevaren ontstaan op plekken waar veel mensen de grens oversteken. In het gebied bij Edirne bijvoorbeeld (waar Turkije grenst aan Bulgarije en Griekenland) moet de oversteek altijd in grote groepen gemaakt worden. Zo kunnen we er zeker van zijn dat er niemand overvallen wordt. Vluchtelingen zijn een interessant doelwit, aangezien ze vaak veel geld en andere waardevolle spullen bij zich dragen. Een grote groep zorgt voor veiligheid, zodat je weet dat er geen problemen zullen ontstaan. Sommige plekken zijn juist makkelijker geworden dan voorheen. Macedonië laat simpelweg mensen door, terwijl dat voorheen altijd een moeilijk punt was.”

Voelt u zich schuldig over de doden die vallen onder verdrinkende vluchtelingen?

“Vanzelfsprekend, en het is ook alleen maar natuurlijk om dat te voelen. Maar wat is de oplossing? Wij zien de internationale gemeenschap als de hoofdschuldige. Vanuit het religieuze oogpunt kijken mensen uit Syrië hier ook anders naar: als iemand sterft dan was dat diens onvermijdelijke lot.”

Maar controleert u de kwaliteit van de boten?

“Wanneer een boot wordt geleverd, dan pompen we die op en kijken of alles in orde is. Zo ja, dan gaat er een motor op en kunnen de vluchtelingen onderweg. Zelf zorg ik ervoor dat mijn boten niet overbeladen zijn.”

Er wordt gezegd dat er IS-strijders met bootvluchtelingen meekomen naar Europa. Is dit waar?

“Ik heb ze met mijn eigen ogen gezien op de ontmoetingsplaatsen in de buurt van Izmir. Je herkent ze gelijk, vanwege hun vreemde gedrag: ze moeten en zullen bidden, ook als ze midden op zee zitten. Ze hebben een specifiek dieet uit de tijd van Mohammed, waardoor er veel is dat ze niet kunnen eten. In de groepen die vanuit Turkije vertrekken zitten ze er gelukkig niet vaak bij. Die groepen worden namelijk meestal eerst gevormd in Istanboel, waarna mensen samen gaan als vrienden en familie, of in ieder geval bekenden van elkaar. Als er dan iemand tussenzit die ze niet kennen, vertrouwen ze het niet. De vluchtelingen zijn ook bang voor de IS-strijders, vaak zijn ze daar in eerste instantie voor gevlucht. Er gaan daarom meer strijders via Libië naar Europa, de chaos daar is makkelijker om je in te verstoppen.”

Hebben zij u ook benaderd?

“Iedereen met wie ik werk is Koerdisch, en wij haten IS vanuit het diepst van ons hart. De hele wereld heeft kunnen zien hoe wij de enigen waren die tegen hen vochten, terwijl het leger van Irak machteloos was. Wij zullen Daesh (Arabische naam IS) nooit aan een overtocht helpen, en dat weten zij goed. Maar bij de verzamelpunten zoals in Izmir, vanaf waar boten naar de Griekse eilanden vertrekken, heb ik ze gezien.”

Zullen wij in Europa problemen krijgen met extremisten?

“Het fanatisme en de aanhang van radicale ideeën als die van IS sluimerden al veel langer in Europa, alleen zagen mensen dat niet. Toen in Denemarken die satirische tekening van de profeet werd gemaakt, waren daar destijds veel mensen op tegen. Intussen hebben die fanatici hun ware gezicht getoond, waardoor mensen ook sterker moeten inzien dat er een verschil is tussen extremisme en de islam. Dat wordt met zo’n tekening alleen maar meer duidelijk gemaakt.

“Maar er is een groot verschil tussen het Midden-Oosten en Europa: het is in Europa veel moeilijker om mensen tegen elkaar op te zetten. In Syrië is dat wel gelukt, waarmee de chaos ontstaan is. Toch is de wereld snel aan het veranderen, vooral door de sociale media. Met alleen een smartphone kan je tegenwoordig een vechtmacht bij elkaar krijgen.”

Sommige Europeanen zien immigranten uit moslimlanden als een bedreiging van hun cultuur.

“Het illegale werk dat wij doen is ook een verbetering van Europa. In 1995 was ik in Zweden en toen viel het me op dat om acht uur ‘s avonds alles stil en uitgestorven was op straat. Intussen is dat veranderd door alle mensen die er naartoe gekomen zijn: er is meer leven buiten, meer eettentjes en daardoor ook meer werk. Ik vind dat Zweden daarop vooruit is gegaan.”

Momenteel bevecht Turkije IS, maar ook de Koerden.

“Turkije speelde afgelopen zomer een dubbelrol in dit spel: voor de bühne deden zij alsof zij IS bestreden, maar eigenlijk bombardeerden zij de Koerden. De Turken hebben ook de IS-trainingscentra zoals die in Gaziantep in het zuiden van Turkije tijdenlang gedoogd. De Koerden gaan hier sterker uitkomen: zij zullen zich kunnen verenigen vanuit de vier landen (Turkije, Iran, Irak en Syrië), waarna zij een belangrijke macht in de regio zullen worden. Vooral omdat zij nu de steun van Amerika als bondgenoot hebben verkregen.”

“Ik geloof ook niet dat Amerika alleen maar vanuit een belang in olie handelt in het Midden-Oosten, zoals vaak gezegd wordt in islamitische kringen. Volgens mij zien zij duidelijk het belang ervan in om mensen bewust te maken van het risico van fanatisme, omdat de chaos die nu overal heerst zich alleen maar verder zal verspreiden als de oorlog in Syrië niet stopt. De Koerden kunnen hen daarin helpen.”

Je vertelde eerder dat je zus deze week naar Hongarije zal vliegen. Is ze niet bang dat de douane haar vraagt Hongaars te spreken?

“De Turkse douane controleert niet op de taal die bij iemands paspoort past. Het enige waar zij op letten is of iemand zich nerveus of vreemd gedraagt wanneer zij op een vliegveld zijn. De mensen die ik via een illegaal paspoort laat vertrekken geef ik dan ook vaak het een en ander te drinken voordat zij vertrekken. Zodra ze eenmaal in Europa aankomen maken zij het illegale paspoort kwijt, zodat de grenswachten hen nergens naartoe kunnen sturen en hen moeten aanmelden voor de aanvraag voor een verblijfsvergunning.”

“Wanneer wij met een vals paspoort werken, geeft dat ook nooit problemen wanneer de originele eigenaar zijn of haar paspoort als vermist heeft opgegeven. Er wordt namelijk niet samengewerkt tussen de Europese landen en Turkije, waardoor de douane van Turkije niet ziet dat er iets met het paspoort aan de hand is.”

Na het interview komen drie jonge mannen binnen. Een van hen is de neef van Maradona, de twee anderen zijn deel van een groep van 26 die ergens aankomende dagen de overtocht naar Griekenland zal maken vanuit Edirne. Er wordt gesproken in het Arabisch, waarbij onder andere Macedonië genoemd wordt. De doortocht is makkelijk geworden. Wanneer de mannen vertrokken zijn vertelt de vertaler hoe de verdeling is: ieder uit de groep van 26 betaalt 1.500 euro, waarvan 1.000 naar de neef van Maradona gaat omdat hij de begeleider is en 500 naar Maradona zelf omdat hij alle contacten organiseert.

Een ingekorte versie van dit stuk werd gepubliceerd in Het Parool op 26 september 2015.

Lees ook: ‘Hier spoelen kilo’s drugs aan’